Εικ.1 Το εργοστάσιο του Φιξ πριν την παρέμβαση του Ζενέτου, 1955.
Εικ.2 Το σχέδιο του Ζενέτου για το εργοστάσιο του Φιξ 
Εικ.3 Το εργοστάσιο του Φιξ – αρχιτεκτονικής δημιουργίας του Τάκη Ζενέτου, 1957.
Εικ।4 Το εργοστάσιο του Φιξ – αρχιτεκτονικής δημιουργίας του Τάκη Ζενέτου, 1957. 
Εικ.5 Σχέδιο ανάπλασης του Φιξ 
ΑΡΓΥΡΗΣ ΗΛΙΑΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Πρόγραμμα Σπουδών: ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Θεματική Ενότητα: ΕΛΠ 12 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ
Ακαδημαϊκό Έτος: 2008-2009
Όνομα Καθηγήτριας: ΜΑΡΚΑΤΟΥ ΔΩΡΑ
Θέμα της 4ης γραπτής εργασίας
Το Εργοστάσιο ζυθοποιίας Φιξ (Αθήνα, λεωφ. Συγγρού 53), η ανάπλαση του οποίου, ενταγμένη στο Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, προγραμματίζεται να ολοκληρωθεί μέσα στα 2 επόμενα χρόνια, θα στεγάσει το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
1. Να περιγράψετε το κτήριο και να το σχολιάσετε σε σχέση με το αρχιτεκτονικό ρεύμα στο οποίο ανήκει.
2. Να αναφερθείτε στον αρχιτέκτονα του κτηρίου.
3. Να εκφράσετε την άποψή σας σχετικά με την προοπτική της επαναχρησιμοποίησης του κτηρίου ως Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, λαμβάνοντας υπόψη σας τη σημασία του για την ιστορία της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής, την αισθητική του και τη θέση του στον πολεοδομικό ιστό της Αθήνας.
(περίπου 1500 λέξεις)
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
Δ. Φιλιππίδης, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα: Εκδ. Οίκος «Μέλισσα» 1984, σ. 251 κ.ε., κυρίως σ. 349-351, 361-367.
Γ. Π. Λάββα, Επίτομη ιστορία της αρχιτεκτονικής, Θεσσαλονίκη: University Studio Press 2002, σ. 255-362, κυρίως σ. 345-362.
Δ. Φιλιππίδης, Μοντέρνα αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, Αθήνα: Εκδ. Οίκος «Μέλισσα» 2001, κυρίως σ. 145-187.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ. 3
ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ
Α. Περιγραφή του κτηρίου του Φιξ και σχολιασμός σε σχέση
με το αρχιτεκτονικό ρεύμα στο οποίο ανήκει. (εικ.2,3,4)
1. Περιγραφή του κτηρίου του Φιξ (εικ.2,3,4) σελ. 3
2. Σχολιασμός σε σχέση με το αρχιτεκτονικό ρεύμα στο οποίο ανήκει
το κτήριο του Φιξ (εικ.2,3,4) σελ. 3
Β. Αναφορά στον αρχιτέκτονα του κτηρίου του Φιξ. (εικ.2,3,4)
1. Αρχιτέκτονας του κτηρίου του Φιξ (εικ. 2,3,4) σελ. 4
Γ. Η προοπτική της επαναχρησιμοποίησης του κτηρίου Φιξ ως Εθνικού
Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία του για
την ιστορία της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής, την αισθητική του και
τη θέση του στον πολεοδομικό ιστό της Αθήνας. (εικ.2,3,4,5,6)
1. Η σημασία του κτηρίου Φιξ στην ιστορία της νεοελληνικής
Αρχιτεκτονικής (εικ.4,6): σελ. 4
2. Η αισθητική του κτηρίου Φιξ: σελ. 5
3. Η θέση του κτηρίου Φιξ στον πολεοδομικό ιστό της Αθήνας (εικ.3): σελ. 5
4. Η προοπτική της επαναχρησιμοποίησης του κτηρίου Φιξ ως Εθνικού
Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης σε σχέση με τα ανωτέρω (εικ.2,5): σελ. 6
ΕΠΙΛΟΓΟΣ σελ. 7
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σελ. 8
ΕΙΚΟΝΕΣ σελ. 8
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, θα βρει στέγη μέσα στα 2 επόμενα χρόνια στο Εργοστάσιο ζυθοποιίας Φιξ (εικ.3,4), μετά την ανάπλασή του (εικ.5) με χρήματα του Γ΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης.
Σκοπός της εργασίας είναι η περιγραφή του κτηρίου του Φιξ (εικ.4), ο σχολιασμός του σε σχέση με το αρχιτεκτονικό ρεύμα που ανήκει, η αναφορά στον αρχιτέκτονα του κτηρίου, η σημασία του στην ιστορία της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής, η αισθητική του, η θέση του στον πολεοδομικό ιστό της Αθήνας και η προοπτική της επαναχρησιμοποίησής του σαν Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης σε σχέση με τα ανωτέρω.
ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ
Α.1. Περιγραφή του κτηρίου του Φιξ:
Σε κεντρικό σημείο της πόλης προτείνεται ένας άρτιος αρχιτεκτονικός οργανισμός, με κυριότερο στοιχείο την αφαίρεση. Είναι ένα μνημειώδες σύνολο, τριών επί μέρους κτηρίων, με οπτική ενοποίηση των δύο σε ένα λόγω της χρήσης γραμμικού μοτίβου. Η επιβολή του μοντέρνου με απλές εμφανείς οριζόντιες γραμμές εκπλήσσει με τη δωρική απλότητα και τη ρήξη με το υπάρχον αστικό περιβάλλον. Η όψη του κτηρίου φέρει μια δυναμική χωρίς βαρύτητα, λόγω του χωρισμού της απ’ την εκτεταμένη επιφάνεια υαλοστασίου σ’ όλο το ισόγειο. Τα οριζόντια γραμμικά υαλοστάσια στα υψηλοτέρα σημεία λειτουργούν σαν ανοίγματα φωτισμού ή αερισμού. Είναι μια πρωτότυπη λύση αρχιτεκτονικά και κατασκευαστικά, για τα ελληνικά δεδομένα.
Α.2. Σχολιασμός σε σχέση με το αρχιτεκτονικό ρεύμα στο οποίο ανήκει το κτήριο του Φιξ:
Το αρχιτεκτονικό ρεύμα που ανήκει το κτήριο Φιξ (εικ.2) είναι του μεταπολεμικού μοντερνισμού της δεύτερης περιόδου του 60-70,[i] στην Ελλάδα. Τότε εφαρμόζονται αυστηρά και ολοκληρωμένα οι αρχές του μοντερνισμού που θεωρείται ως αναγέννηση και ελπιδοφόρα σύνδεση με την περίοδο του 30.[ii]
Το μοντέρνο αρχιτεκτονικό κίνημα του 30,[iii] δεν δημιουργεί σταθερά ερείσματα στο ευρύ κοινό και δεν μετατρέπεται σε επίσημη αρχιτεκτονική γλώσσα.[iv] Φέρνει ρήξη με την ιστορία, διαμάχες περί εθνικής ταυτότητας αλλά και γόνιμο διάλογο για την αρχιτεκτονική.[v]
Η ελληνική κοινωνία επιδιώκει για πρώτη φορά αποδέσμευση από ιδεολογήματα και αντιμετώπιση των προκλήσεων τη περίοδο του 60-70, μ’ ένα αισιόδοξο όραμα. Το ρεύμα αυτό στηρίζεται από νέους αρχιτέκτονες που βλέπουν την προοπτική της Ελλάδας στη Δύση.[vi] Ο νέος μοντερνισμός, κατακτά την Ελλάδα με: τα νέα υλικά,[vii] τις τολμηρές εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας, τις μεγάλες γυάλινες επιφάνειες, τους μικρότερους προβόλους μπετόν,[viii] την νέα αντίληψη στην αλληλεπίδραση του φωτός κ.α..[ix]
Οι αρχές που διέπουν τον αρχιτεκτονικό μοντερνισμό του 60 εξασφαλίζουν μια ενιαία αστική συνοχή, συμβατή με τις ανάγκες της μοντέρνας βιομηχανικής πόλης.[x]
B.1. Αρχιτέκτονας του κτηρίου του Φιξ:
Ο Τάκης Ζενέτος,[xi] με εμπειρία απ’ τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό και την σύγχρονη αμερικανική αρχιτεκτονική,[xii] είναι πρωτοπόρος εκπρόσωπος του μεταπολεμικού μοντερνισμού στην Ελλάδα και τολμηρός οραματιστής. Κοινοποιεί την οφειλή των αρχιτεκτόνων να προβλέπουν τις μελλοντικές μορφές, παριστάνοντάς ’τες όπως μπορούν.[xiii] Καταγράφει μια όψη της μεταπολεμικής ελληνικής ουτοπίας, σε αρχιτεκτονική και πολεοδομία, τόσο με τον τεχνολογικό ριζοσπαστισμό όσο και με την υιοθέτηση μιας γλώσσας αναθεώρησης του μοντέρνου.[xiv]
Η επιλογή του οριζόντιου άξονα με οριζόντια γραμμικά υαλοστάσια (εικ.2,4) αντί του κάθετου, ως ευφυής λύση, μειώνει τη βαρύτητα των κάθετων στοιχείων, δίνοντας στο κτήριο μια δυναμική φόρμα. Ο χώρος της εργασίας, διάφανος και διεισδυτικός στη ζωή της πόλης, είναι πεδίο σύγκλισης των τάξεων. Το πάμφωτο εργοστάσιο είναι εντυπωσιακό την νύχτα, με τους εργάτες - πλήρωμα σε διαρκή κίνηση, ταξίδι του φωτός στο σκοτάδι.
Τα περισσότερα απ’ τα κτήρια και τις μελέτες του Ζενέτου σήμερα υπάρχουν σε φωτογραφίες ή σε ερείπια. Άλλα σημαντικά έργα του είναι η μελέτη για την πόλη και την κατοικία του μέλλοντος με τίτλο ''Ηλεκτρονική πολεοδομία'' (1962-1971),[xv] το χωροταξικό σχέδιο του Λεκανοπεδίου Αθηνών, το στρογγυλό σχολείο κ.α.. Ο Ζενέτος, ως συμπαντικός ποιητής της αρχιτεκτονικής, ερεθίζει τη "μνήμη" στην εποχή του θεάματος, καθώς κάθε υλικό τείνει να μετατραπεί σε εικόνες όπως προφητικά έγραψε ο Γκι Ντεμπόρ.[xvi]
Γ.1. Η σημασία του κτηρίου Φιξ στην ιστορία της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής:
Στην Ελλάδα υπάρχει μια συλλογική αδυναμία χειρισμού προϊόντων πρωτοπορίας και παράδοσης,[xvii] όπου η φαινομενικά παροδική αναστάτωση ενός μνημειακού χώρου, αποτελεί μια περισσότερο μόνιμη ανατροπή απ’ όσο πιστεύεται.[xviii] Ελάχιστα κτήρια, όπως το Φιξ, μας μιλούν για την ποιητική απλότητα του μοντέρνου κινήματος της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής έμπνευσης του 60 και αντέχουν στο χρόνο. Ως αξία του μεταπολεμικού μοντερνισμού δίνει υποσυνείδητα γόνιμο έδαφος στην αφαίρεση.[xix] Μια φιλόδοξη ομάδα οδηγεί την αρχιτεκτονική πέρα απ’ την τεχνογνωσία της εποχής, και δημιουργεί παράδοση.[xx]
Οι νεοέλληνες δεν αντέχουν τόσο μοντερνισμό και μετά από 13 χρόνια, το 1970, το εκκενώνουν δοκιμάζοντας την ψυχολογία του σπασμένου παράθυρου.[xxi] Μια σκέτη σιωπή συνοδευόταν κατά καιρούς από μια άλαλη αισθητικίζουσα θέαση,[xxii] ώσπου κάποιοι ζητούν την κατεδάφισή του, με μια ευαισθησία που δεν είδαμε ποτέ για κανένα απ’ τα μεγάλα εγκλήματα, όπως το μπάζωμα του Ιλισσού, το ρέμα της Καλλιρρόης κ.α..[xxiii]
Το κτήριο του Φιξ με ένα εν δυνάμει δημόσιο χαρακτήρα,[xxiv] αποτελεί σηματωρό στην είσοδο της πόλης τα τελευταία 52 χρόνια και παράδοση του μεταπολεμικού μοντερνισμού. Η σύνεση για την ανέγερση μουσείου σύγχρονης τέχνης, οικοδομεί ένα αναγκαίο διάλογο αρχών, μιας σύγχρονης εποχής με θετικά[xxv] και αρνητικά[xxvi] σημεία. Το κτήριο Van Nelle στην Ολλανδία,[xxvii] είναι ένα αντίστοιχο εργοστάσιο (εικ.6) που προστατεύεται απ’ την Unesco ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς.
Γ.2. Η αισθητική του κτηρίου Φιξ:
Η τεχνολογική πρόοδος, η οικονομία και η παροδικότητα των έργων[xxviii] (εικ.1), συντελεί σ’ ένα εξελισσόμενο αρχιτεκτονικό περιβάλλον. Το κτήριο Φιξ, υποδειγματικής σαφήνειας και αρτιότητας προκαλεί την μέχρι τότε προπολεμική αισθητική. Η απροθυμία της ελληνικής κοινωνίας, να δει την αξία της απλότητας σε μορφές που αμφισβητούν τις αρχές του δημόσιου γούστου (εικ.2), έχει εκπληκτική διάρκεια στο χρόνο.
Το κτηριακό μέγεθος, με διάσπαση της μορφής, αντλεί αρχές απ’ τους κυβιστές δίνοντας ένα δυναμικό στοιχείο με αναγκαστικό προσανατολισμό στο αθηναϊκό αστικό τοπίο. Καίτοι η μορφή του επιβάλλεται, οι απλές γραμμές δημιουργούν νέο αστικό ήθος.
Ο αντικατοπτρισμός του ποταμού Ιλισσού στις συνεχείς τζαμαρίες του ισογείου μειώνει τον όγκο του, που φαίνεται να πάλλεται στο νερό. Έτσι η τεκτονική λεπτομέρεια με τους υαλοπίνακες του ισογείου, ανάγει την αισθητική σε ποιητικό σημαίνον (εικ.4).
Διακρίνεται μία νέα αισθητική του μοντέρνου κινήματος, που εξασφαλίζει περισσότερη λειτουργικότητα με οικονομία. Οι μεστές από νόημα μοντέρνες απλές γραμμές, συμβάλλει στη στοιχειοθέτηση ενός ποιητικού συντακτικού αφαιρετικής αισθητικής (ρωγμές χρόνου στην φυγή της φαντασίας, ωδίνες τοκετού σε στείρα μήτρα σκέψης). Είναι δημιουργία μακρόπνοης αστικής και αισθητικής αξίας, ενσωματωμένη στο φυσικό πλαίσιο του αστικού τοπίου.
Γ.3. Η θέση του κτηρίου Φιξ στον πολεοδομικό ιστό της Αθήνας:
Η ύπαρξη του κτηρίου Φιξ σε νευραλγικό σημείο στην είσοδο της Αθήνας, γεννά υποσυνείδητα μια αρθρωμένη μνήμη πόλης. Βρίσκεται στη χρυσή τομή της αστικής με την άρτι αφιχθείσα αγροτική κοινωνία, σε μια περίοδο έντονης αστικοποίησης.[xxix] Η αρχιτεκτονική μελέτη με τη σύλληψη των ιδιαίτερων στοιχείων[xxx] και την προβολή τους σε παρόν και μέλλον, δίνει ταυτότητα στο έργο με διαχρονική υπεραξία στη θέση. Ο Ζενέτος, τοποθετώντας ένα τεράστιο κτήριο εργοστασίου, εκτός αστικού μέτρου και βιομηχανικής ζώνης, σ’ένα καίριο σημείο και λόγω Ακρόπολης, αποτυχαίνει στην πολεοδομική πρόκληση.
Σ’ ένα σημείο σύγκλισης της λεωφόρου Συγγρού (που ανεβαίνει από την θάλασσα
και συναντά την πύλη του Αδριανού), του ποταμού Ιλισσού και της λεωφόρου Καλλιρρόης.
Σ’ ένα περιβάλλον σύγκλισης αστικών νεοκλασικών κατοικιών επί της Συγγρού και ταπεινών εργατικών κατοικιών προς την πλευρά του ποταμού.
Το, εκτός αθηναϊκής οικιστικής κλίμακας, οικοδόμημα πήρε τη μορφή ενός ποταμόπλοιου, που εισχώρησε μέσω του Ιλισσού στα ύφαλα της εισόδου της πόλης. Η θέση του είναι ιδανική για τον πολεοδομικό ιστό του κέντρου της πόλης, τόσο ως σημείο και περιβάλλον σύγκλισης, όσο και ως σημείο εισόδου.
Γ.4. Η προοπτική της επαναχρησιμοποίησης του κτηρίου Φιξ ως Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης σε σχέση με τα ανωτέρω 1,2,3:
Η μελλοντική χρήση του κτηρίου οδηγεί τον Ζενέτο σε μία, ίσως ουδέτερη, μορφή των όψεων, ώστε να μπορεί ν’ ανταποκριθεί σε νέες λειτουργικές ανάγκες της πόλης. Η πρόσοψη έχει την χρηστικότητα, ώστε τα σημεία της να κλείνουν ή ν’ ανοίγουν. Με το εύπλαστο κτήριο μνημειακής κλίμακας, δεν δημιουργεί ένα μνημείο, αντίθετα το αποδομεί.
Ο όρος ανάπλαση,[xxxi] χρησιμοποιείται ως πανάκεια λήθης στην Ελλάδα και η πόλη επιστρέφει στον μακάριο ρεμβασμό της φθοράς και της αταξίας, σαν φυσική κατάσταση. [xxxii]
Η ανάπλαση αυτή περιλαμβάνει δύο τυπικές αρχιτεκτονικές κατηγορίες:[xxxiii]
α) Την ανάπλαση του Φιξ στον ιστορικό αστικό πυρήνα του κέντρου της Αθήνας:
Η ανάπλαση περιοχών και κτηρίων αποκτά αίγλη μετά την εγκατάλειψη των καθολικών επεμβάσεων στις πόλεις και την πολιτική προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.[xxxiv] Το 1995 το μεγαλύτερο μέρος του κτηρίου κατεδαφίζεται[xxxv] και το υπόλοιπο κηρύσσεται διατηρητέο το 2002. Η έλλειψη του ατόφιου δεν επηρεάζει το σκοπό της μεταμόρφωσης, αντίθετα απαλλάσσει απ’ τη δημιουργία ενός μουσείου Φιξ.[xxxvi]
Μήπως όμως η αλλοίωση του κελύφους είναι ντόμινο απώλειας κάθε αξίας και μετά την ανάπλαση το κτήριο είναι κενό περιεχομένου; Μήπως η γενικότερη τάση αναγωγής του πολιτισμικού αγαθού σε καταναλωτικό, απαξιώνει το παρελθόν για ένα κτήριο προσιτό στη μαζική κοινωνία;[xxxvii] Εκεί έγκειται η ποιοτική ανάπλαση, στη διάσωση και στην ήπια απόσπαση απ’ την ιστορική του αυθεντικότητα. Η νέα αισθητική, πρέπει να μην παραβιάζει το όριο ανάμεσα στο γνήσιο και την απομίμηση, στο αυθεντικό και το είδωλο. Η ανάπλαση δίνει την ποίηση στην καθημερινή μας ζωή, επαναφέροντας τον άνθρωπο υψηλότερα του ατόμου.
β) Την οργάνωση ενός μουσείου μοντέρνας τέχνης στο αναπαλαιωμένο Φιξ:
Η πολεοδομική ανάπλαση στρατηγικών σημείων, κινείται παράλληλα με την επανάχρησή τους χωρίς κατεδάφιση. Η έκθεση του Γιάννη Τσαρούχη το 2000 είναι προοίμιο για την μετατροπή του κτηρίου σε μουσείο μοντέρνας τέχνης. Η ιδέα ταυτίζεται με την ιδέα της προόδου, του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού και της συμβολικής διάστασης της αρχιτεκτονικής. Εκπέμπει κώδικες σύγκλισης, συναίνεσης και λειτουργικών μηνυμάτων στη μαζική κοινωνία της διαφήμισης και της εικόνας, ενώ συμβάλλει στην έλλειψη του συνδρόμου πολιτισμικής ανεπάρκειας.
Το ζήτημα της επανάχρησης έχει μια δύσκολη ισορροπία με το αντίπαλο δέος της παραποίησης ή της εξάλειψης του αυθεντικού. Το εύπεπτο μαζικό προϊόν απαιτεί τη θυσία της γνησιότητας για κατανάλωση της ιστορικότητας.[xxxviii]
Η δημιουργία του μουσείου στο Φιξ, είναι σπόρος επανίδρυσης του στίγματος της περιοχής και υπεραξία κοινωνική. Είναι τείχος απέναντι στην αυθαιρεσία, έργο συμφιλίωσης και δρώσα ευρωπαϊκή πολιτισμική συναίνεση. Είναι μακρόπνοη δημιουργία αστικής και αισθητικής μνήμης, ενσωματωμένη στο φυσικό πλαίσιο του αστικού τοπίου.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η «ελληνική παράδοση» χωρίς δημόσια αρχιτεκτονική και βιώσιμη ποιότητα αστικών κέντρων, οδηγεί σε αρχιτεκτονική αμνησία. Η μεταπολεμική απώλεια συνείδησης για κάθε έννοια ποιότητας δημόσιου χώρου και αστικότητας με την έλλειψη πολεοδομικού σχεδιασμού, οδηγούν στο σημερινό αστικό μόρφωμα, με την έλλειψη συλλογικής ταυτότητας. Η παραβατικότητα οδηγεί σε μια ευδιάκριτη πολιτισμική υστέρηση.
Το κτήριο Φιξ του Ζενέτου, είναι μία κορυφαία στιγμή της δεκαετίας του 60, στη δεύτερη «άνοιξη» του μοντέρνου. Εκφράζει το όραμα ενός τόπου με διεθνείς πολιτικές βλέψεις και μιας κοινωνίας που μετασχηματίζεται. Η μαζική αστυφιλία θέτει σε δοκιμασία τα μεγέθη, τις κλίμακες και τη λειτουργία κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας στην πόλη. Όμως παρά τις προσδοκίες και τα οράματα της εποχής, τα θραύσματα του μοντερνισμού κρύφτηκαν μπροστά στην επέλαση του υστερομοντερνισμού και της κομματικής λαίλαπας.
Η αρχιτεκτονική σαν κοινωνικό αγαθό δεν είναι κοντόφθαλμη και απαιτεί την ανάγκη σεβασμού των κανόνων απ’ όλους. Ο Ζενέτος δεν επιδιώκει απλώς την στέγαση μιας βιομηχανικής μονάδας αλλά την παρουσία και τη λειτουργία ενός κτηρίου με χρήση στο μέλλον. Με αυτό το στίγμα δημιουργεί ένα έργο, σταθμό του μεταπολεμικού μοντερνισμού.
Η πορεία απ’ τον μοντερνισμό της κατασκευής του, στην ανάπλασή του ως μουσείο μοντέρνας τέχνης, είναι η συνέχεια στο όραμά του. Το αέναο ταξίδι του μοντέρνου, αλλάζει ορισμούς, μένοντας σταθερό στην ανέλιξη των ορίων σε επιστήμη και άνθρωπο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
· Γιακουμακάτος Α., Ιστορία της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής 20ος αι., Γιακουμακάτος Α.,
εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2009.
· Κωτίδης Α., Μοντερνισμός και “Παράδοση”’ στην Ελληνική τέχνη του
μεσοπολέμου., University studio press, Θεσσαλονίκη 1993.
· Φιλιππίδης Δ., “Μοντέρνα Αρχιτεκτονική πριν και μετά τον πόλεμο” στο Ιστορία
της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας, τόμος Δ, του
Φιλιππίδη Δ., εκδ. Ε.Α.Π., Πάτρα 2001.
· Φιλιππίδης Δ.1, Μοντέρνα αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 2001.
· Ginzburg C., Το τυρί και τα σκουλήκια, εκδ. Αλεξάνδρεια, Μάρτιος 2008.
[i] Κωτίδης Α., ό.π, σελ.305
[ii] Φιλιππίδης Δ.1, ό.π, σελ.30
[iii] Αν κάτι χαρακτηρίζει το δόκιμο θρεπτικό υλικό της μοντέρνας αρχιτεκτονικής του 30 στο ξεκίνημά της, είναι μια δημόσια υιοθέτηση (δημοτικά σχολεία κλπ) μιας κλειστής κάστας, σε σχέση με μια διστακτικότητα στον ιδιωτικό τομέα. (Φιλιππίδης Δ., ό.π, σελ.178) Εκεί το ρεύμα μοντερνισμού κατευθύνθηκε απ’ το επαρχιακό γούστο μεγαλοαστών πελατών εξ’ ου και ο χαρακτηρισμός του ως «δευτέρου επιπέδου». (Γιακουμακάτος Α., ό.π, σελ.17)
[iv] Γιακουμακάτος Α., ό.π, σελ.51
[v] Φιλιππίδης Δ., ό.π, σελ.175
[vi] Βαλσαμάκης, Ζενέτος, Δεκαβάλλας, Κραντονέλης κ.α. (Φιλιππίδης Δ., ό.π, σελ.191)
[vii] Κωτίδης Α., ό.π, σελ.32
[viii] Αυτό δικαιολογείται στη βόρεια Ευρώπη λόγω περιορισμένης ηλιοφάνειας.
[ix] Φιλιππίδης Δ., ό.π, σελ.190
[x] Γιακουμακάτος Α., ό.π, σελ.23
[xi] Ο Ζενέτος γεννημένος στην Αθήνα το 1926, επιστρέφει απ’ το Παρίσι το 1955 όπου σπούδασε Αρχιτεκτονική στην Εθνική Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού.
[xii] Γιακουμακάτος Α., ό.π, σελ.87
[xiii] Φιλιππίδης Δ., ό.π, σελ.198
[xiv] Γιακουμακάτος Α., ό.π, σελ.87
[xv] Η πολεοδομία αντί ηλεκτρονική, κατάληξε σε πολεοδομία της ευλογίας (έτσι λένε οι μοναχοί τη μίζα).
[xvi] Ο Γκι Ντεμπόρ προφητικά προέβλεψε αυτό το θλιβερό παραγκωνισμό της ουσίας του ανθρώπου και το μετασχηματισμό του σε διαθλαστική εικόνα του φαίνεσθαι. Η αναζήτηση του νοήματος αντικαθίσταται σταδιακά από μια γενικευμένη και άπληστη κατανάλωση, οικειοποίηση και ενσωμάτωση της γοητείας της μορφής. Μια διαρκής κινητικότητα μυθοποιητικών μηχανισμών, διαστέλλει την εμβέλεια του νοήματος, επιβάλλει μορφές και τύπους εφήμερης μόδας, με το άτομο να αισθάνεται στο περιθώριο μιας στερημένης εποχής. Περί …ανθρώπου, μύθος.
[xvii] Για 39 χρόνια οι νεοέλληνες απολάμβαναν την σταδιακή ερημοποίησή του Φιξ, την απαξίωσή του και τον ακρωτηριασμό τμημάτων του. Υπάρχει λοιπόν μια διαχρονική τάση του νεοέλληνα να ρέπει προς τον κανιβαλισμό (Κούνεβα). Η αναλογία χρόνου μεταξύ επικράτησης ανθρώπων και κανίβαλων είναι 1:3. Ο Ικτίνος, ο Γκαουντί, ο Λε Κορμπυζιέ, ο Ζενέτος, χάθηκαν στη σκόνη του χρόνου μαζί με τα κείμενα του Πωλ Βαλερύ, του Γκαστόν Μπασελάρ, του Μάρεϊ Μπουκτσίν, του Δημήτρη Φιλιππίδη κ.α..
[xviii] Φιλιππίδης Δ.1, ό.π, σελ.14
[xix] Κωτίδης Α., ό.π, σελ. 309-311
[xx] Η πρώτη ριζοσπαστική μοντέρνα διαμόρφωση με πίδακες νερού της πλατείας Ομονοίας, είναι ένα δημόσιο έργο που προηγήθηκε της ανατροπής του μοντερνισμού στην αρχιτεκτονική. (Φιλιππίδης Δ.1, ό.π, σελ.30).
[xxi] Ένα αμάξι αφημένο δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα μέχρι να σπάσει ένα παράθυρό του. Τότε επέρχεται ολική καταστροφή από βανδαλισμούς διαφόρων…
[xxiii] Απ’ το 1821 το κράτος υποχωρεί απέναντι σε συμφέροντα ιδιωτών, οικοπεδούχων, καταπατητών, για οικοδόμηση μεγαλύτερων εκτάσεων εις βάρος μικρότερων δρόμων, λιγότερων κοινόχρηστων χώρων κλπ. Αδιαφορεί δε επιδεικτικά για μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς χαρίζοντας οικόπεδα με πρόσωπο επί της Διονυσίου Αεροπαγίτου, όταν στο σχέδιο των Συνοικιών της Αθήνας το 1908, η όλη έκταση φαίνεται ως Στρατιωτικό Νοσοκομείο. (χάρτης του 1908 από τον Αθανάσιο Γεωργιάδη, που κυρώθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας με τη διαίρεση της Αθήνας σε συνοικίες).
[xxiv] Κωτίδης Α., ό.π, σελ.103
[xxv] Στα θετικά εντάσσεται: το καθαρό στιλ, ο συντονισμός μορφής με τη λειτουργία, η απελευθέρωση απ’ τη συμμετρικότητα, η ελεύθερη ανάπτυξη του κτηρίου, η οικονομία των υλικών με την ισορροπία της φύσης (ελληνική λιτότητα), η μείωση του CO2 που παράγεται για την κατασκευή κάτι νέου (για κάθε τόνο υπαρκτού μπετόν γλυτώνουμε ένα τόνο CO2 που επιβαρύνει την ατμόσφαιρα), η επισήμανση των επιπτώσεων της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος χώρου του κτηρίου.
[xxvi] Στα αρνητικά εντάσσεται: η βολική αρχιτεκτονική του υαλοπετάσματος, το προβάδισμα στη μορφή σε βάρος της λειτουργίας, η κάλυψη ψυχολογικών αναγκών, τα συνεχή οριζόντια παράθυρα ως βασικό μορφολογικό στοιχείο, η επικράτηση του τεχνοκρατικού τμήματος της ελληνικής κοινωνίας, η υποβάθμιση της έμπνευσης, οι τεχνοκρατικές επινοήσεις και η τάση για επίδειξη. (Κωτίδης Α., ό.π, σελ.156 & Φιλιππίδης Δ.1, ό.π, σελ.31).
[xxvii] Το εργοστάσιο Van Nelle των αρχιτεκτόνων J. Brinkman και L.V. van der Vlugt, χτίσθηκε μεταξύ 1925-35 για παραγωγή καφέ, τσάι και καπνό, και το 1998 έγινε η ανάπλασή του για χρήση γραφείων, θεατρικών παραγωγών, φωτογραφήσεων, σεμιναρίων κλπ.
[xxviii] Φιλιππίδης Δ., ό.π, σελ.199
[xxix] Φιλιππίδης Δ.1, ό.π, σελ.30
[xxx] Όπως έκανε ο Πικιώνης με την σύλληψη της σημασίας του αίθριου για το ελληνικό σπίτι. (Φιλιππίδης Δ., ό.π, σελ.206)
[xxxi] Η ανάπλαση δεν εντάσσεται στη δημιουργία μιας περιοχής με αρχές σε ποιότητα ζωής (πεζοδρόμηση, εύκολη πρόσβαση, απουσία θορύβου, καθαρό περιβάλλον) για κουλτούρα και πολιτισμικό προϊόν υπεραξίας.
[xxxii] Φιλιππίδης Δ.1, ό.π, σελ.262 Το 40% του αρχιτεκτονικού έργου στην Ελλάδα εντάσσεται στην αποκατάσταση και ανάπλαση παλιών κτηρίων. (Φιλιππίδης Δ.1, ό.π, σελ.122).
[xxxiii] Φιλιππίδης Δ.1, ό.π, σελ.160 Ευχή να μην μείνει ανέραστη και τώρα η υλοποίηση.
[xxxiv] Φιλιππίδης Δ., ό.π, σελ.202
[xxxv] Μετά την αλλαγή ιδιοκτήτη (ΥΠΕΧΩΔΕ σε Αττικό Μετρό), το 1995, το μεγαλύτερο μέρος κατεδαφίζεται. Το 1995 ταυτίζεται με την εκθρόνιση του μοντέρνου απ’ το ΥΠΕΧΩΔΕ (Φιλιππίδης Δ.1, ό.π, σελ.30). Το 2002 υπογράφηκε σύμβαση μίσθωσης του κτηρίου μεταξύ της Αττικό Μετρό Α.Ε. και του ΕΜΣΤ διάρκειας 50 ετών με την προοπτική το πρώην εργοστάσιο Φιξ να αναπλαστεί και να αποτελέσει τη μόνιμη στέγη του Μουσείου. Ακολουθώντας τις διεθνείς τάσεις, έχει προβλεφθεί απευθείας σύνδεση του Μετρό με το παρακείμενο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης όταν ολοκληρωθεί η κατασκευή του.
[xxxvi] Ελπίζουμε η ανάπλαση του Φιξ να μην μας οδηγήσει στην μνήμη της φράσης του Βιμ Βέντερς «οι πιο ελκυστικές περιοχές μιας πόλης είναι ακριβώς αυτές στις οποίες δεν έγινε ποτέ η παραμικρή παρέμβαση». (Φιλιππίδης Δ.1, ό.π, σελ.128)
[xxxvii] Φιλιππίδης Δ.1, ό.π, σελ.57
[xxxviii] Φιλιππίδης Δ.1, ό.π, σελ.173
Peter Zumthor, ασκητής αρχιτέκτονας σε μια μικρή ελβετική πόλη, Printzker 2009
«…΄Οτι τιμάται και αναγνωρίζεται το μικρό έργο μας από τον επαγγελματικό κόσμο, μας κάνει να νιώθουμε περήφανοι। Το γεγονός γεμίζει ελπίδες και τους νέους αρχιτέκτονες, στέλνοντάς τους το μήνυμα ότι αν αγωνιστούν για ποιότητα στο έργο τους, μπορεί να τους προσέξουν και χωρίς δημόσιες σχέσεις…Σε μια κοινωνία που πανηγυρίζει το επουσιώδες, η αρχιτεκτονική πρέπει να αντιδρά και να εξουδετερώνει τη σπατάλη της φόρμας και του νοήματος, μιλώντας τη δική της γλώσσα. Αυτή η γλώσσα δεν θα πρέπει να αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο στιλ. Κάθε κτήριο χτίζεται για μια συγκεκριμένη χρήση, σε ένα συγκεκριμένο τόπο και για μια συγκεκριμένη κοινωνία. Προσπαθώ με τα κτήριά μου ν' απαντήσω στα ερωτήματα που προκύπτουν απ' αυτά τα απλά δεδομένα, επικριτικά και με όσο μεγαλύτερη ακρίβεια γίνεται…»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου